Ontwikkelen vanuit alle perspectieven
Inclusief onderwijs betekent dat alle leerlingen met succes leren en actief deelnemen binnen één onderwijsomgeving. Deze uitspraak past in één zin – de praktijk kent echter forse hobbels en uitdagingen. Want ons onderwijssysteem maakt een scheiding tussen regulier en gespecialiseerd onderwijs, waarin professionals vaak alleen voor de groep staan – en regelmatig merken de handen (te) vol te hebben.
Voor inclusief onderwijs zijn andersoortige oplossingen nodig en de beste ideeën en oplossingen sporen we op als we alle perspectieven op inclusief onderwijs bij elkaar brengen. Op dát thema hebben we met een consortium een onderzoeksaanvraag ingediend. En met succes: recent hoorden we dat het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) een meerjarige subsidie heeft toegekend voor actie-onderzoek in de praktijk.
We zijn inmiddels gestart met de voorbereidingen: blij met deze kans, trots op het consortium – dat als zeer sterk werd beoordeeld door de programmacommissie – en dankbaar voor de geluiden uit de praktijk die leidden tot deze aanvraag.
Leernetwerken: hoofdpersonen en een lege stoel
Het onderzoek richt zich op het vormen van en volgen van leernetwerken die zich bezighouden met inclusieve les- en onderwijspraktijken. Deze netwerken gaan we integraal organiseren: aan tafel zitten de hoofdpersonen: leerlingen, ouders, docenten uit voortgezet onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs, pedagogische en didactische ondersteuners in de school, en jeugdhulpverleners. Er is een lege stoel, voor als we een stem missen.
De netwerken komen zo’n vier maal per jaar bijeen. Deelnemers delen hun perspectieven en kunnen daar nieuwe praktijkoplossingen direct aan toetsen. We onderzoeken hoe dat werkt: wat gebeurt er precies als verschillende perspectieven samenkomen en zelfs botsen? Welke mechanismen treden op? En: wat levert het op voor de praktijk, waarin we werken aan doorstroom van leerlingen vanuit vso naar vo, terugdringen van instroom in vso vanuit vo en goed onderwijs voor iedereen in eenzelfde onderwijsomgeving? Wat werkt wordt vastgelegd en geborgd. Wat niet werkt overigens ook: daarin zit minstens zoveel lering.
Achter het leernetwerk vormen we een ouderpanel en een leerlingpanel, met vo- en vso-deelnemers. Professionals die deelnemen aan het leernetwerk hebben ook hun eigen schoolwerkgroepen of teams. Zo verbreden we de opbrengsten.
Ontstaan vanuit de praktijk
De onderzoeksaanvraag kwam voort uit lopende projecten en samenwerkingen. We benutten wat we in het afgelopen jaar ontdekten:
- dat je als docent met differentiëren ver komt in het omgaan met de diversiteit in de klas, maar dat je ook je handen te vol kunt hebben. En dat het dan gaat wringen;
- dat we voor collectief eigenaarschap niet vóór maar dóór direct betrokkenen moeten willen ontwikkelen;
- dat we ook in het vso een inclusievere bril kunnen opzetten: maatwerkoplossingen inzetten ná inzet van interventies waarvan iedereen in de groep profiteert;
- dat bezwaren die soms klinken op de weg naar inclusief onderwijs vaak terug te voeren zijn op prachtige behoeften. Een ouder wil dat een kind participeert, maar ook dat het simpelweg krijgt wat nodig is. Een docent wil iedereen kunnen bereiken. Juist deze behoeften betreffen de kern van inclusief onderwijs.
Het waren de hoofdpersonen uit de praktijk die deze uitspraken deden. Ze hadden impact.
Wie werken samen?
Hoofdaanvrager is iHub onderwijs & familiezorg, die met Stichting iHub Onderwijs (regio Noord), iHub Zorg BV en onderzoekers vanuit iHub Service Centrum BV deelneemt. Daarnaast bestaat het consortium uit: Universiteit van Amsterdam (faculteit FMG, POW), Stichting VOvA (Hyperion Lyceum), Stichting Spinoza Lyceum en Samenwerkingsverband Amsterdam-Diemen.
Samen bedanken we het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) voor de mogelijkheid om met de toegekende subsidie nieuwe organisatievormen en praktijken te kunnen onderzoeken en impact op de route naar inclusief onderwijs te kunnen maken.
Meer informatie? Neem contact op met Annegien Simis, projectleider onderzoek integrale leernetwerken inclusief onderwijs, via: annegien.simis@ihub.nl.