Verkiezingen 2025: wat willen de partijen met speciaal onderwijs?

Wat zijn de politieke partijen van plan met het speciaal onderwijs? We hebben de verkiezingsprogramma’s van de vijftien grootste partijen doorgenomen en hun plannen overzichtelijk op een rij gezet. Lees de uitgebreide omschrijving of scan de drie bullets voor een samenvatting.

GroenLinks-PvdA streeft naar inclusief onderwijs, waarbij kinderen met en zonder beperking samen naar school gaan. Daarnaast moet het speciaal onderwijs blijven bestaan. Ook moeten er tussenvormen komen, naast het reguliere en speciale onderwijs.

Om het speciaal onderwijs te versterken, stelt de partij een aantal concrete maatregelen voor, waaronder betere arbeidsvoorwaarden voor leraren en een verlaging van de administratieve last. Ook krijgen jongeren de mogelijkheid om na hun twintigste speciaal onderwijs te blijven volgen. Daarnaast moet er meer overheidsregie komen op het leerlingenvervoer en de aanpak van de knelpunten, samen met gemeenten, scholen en belangenorganisaties.

De visie van GroenLinks-PvdA op speciaal onderwijs is onderdeel van een bredere aanpak voor kansengelijkheid en ondersteuning in het onderwijs. Daarin staat onder meer dat lerarenopleidingen aandacht moeten geven aan lesgeven aan kinderen met ondersteuningsbehoefte. Ook moet er ondersteuning komen voor scholen die inclusief onderwijs aanbieden.

Kortom, GroenLinks-PvdA wil:

• Streven naar inclusief onderwijs, maar speciaal onderwijs blijft bestaan
• Ontwikkeling van onderwijs-tussenvormen
• Overheidsregie in leerlingenvervoer
• Betere arbeidsvoorwaarden voor leraren in het speciaal onderwijs
• Ook speciaal onderwijs voor kinderen ouder dan 20

Het CDA wil het speciaal onderwijs behouden voor leerlingen die dat nodig hebben. Tegelijkertijd blijft het doel dat in 2035 zoveel mogelijk scholen in het regulier basisonderwijs zijn overgestapt naar inclusief onderwijs.

Daarnaast benadrukt de partij het belang van ondersteuning voor leerlingen die extra hulp nodig hebben, zowel in het regulier als het speciaal onderwijs. Daarbij hoort onder meer het behoud van de zogeheten onderwijs-jeugdzorgarrangementen: maatwerkoplossingen die onderwijs en jeugdhulp of zorg integreren voor kinderen en jongeren met complexe ondersteuningsbehoeften.

Ook moet er passende nazorg en loopbaanbegeleiding komen voor jongeren afkomstig van het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs. Dit is bedoeld om jongeren die mogelijk een afstand tot de arbeidsmarkt hebben, te begeleiden naar duurzame economische zelfstandigheid.

Kortom, het CDA wil:

• Speciaal onderwijs behouden, terwijl de overstap naar inclusief onderwijs doorgaat
• Maatwerk behouden voor kinderen en jongeren met complexe ondersteuningsbehoeften
• Nazorg en loopbaanbegeleiding na praktijk- en voortgezet speciaal onderwijs.

De VVD wil het speciaal onderwijs verbeteren, zodat leerlingen die meer ondersteuning nodig hebben deze kunnen krijgen zonder dat dit ten koste gaat van de leermogelijkheden van andere kinderen in reguliere klassen. De partij wil zich daarnaast inzetten voor passend onderwijs dat aansluit bij de vaardigheden van ieder kind, of het nu gaat om topsporters, hoogbegaafden of kinderen die extra ondersteuning nodig hebben.

Om de aansluiting tussen praktijk en onderwijs te verbeteren, wil de VVD het voor professionals uit de praktijk makkelijker maken om leraar te worden in onder andere het voortgezet speciaal onderwijs. Hiervoor moeten er voldoende praktijklerarenopleidingen komen met een goed bijscholingsaanbod.

Kortom, de VVD wil:

• Verbetering van speciaal onderwijs
• Inzetten op passend onderwijs
• Meer praktijkprofessionals voor de klas via opleidingen en bijscholing

D66 noemt speciaal onderwijs niet als een apart beleidsterrein, maar schetst een brede onderwijsvisie gericht op systeemverandering en onderwijs op maat. De partij wil investeren in inclusief en passend onderwijs. Een afwijkende ontwikkeling hoeft niet direct een zorgvraag of diagnose te zijn. Veel kan volgens D66 op school worden opgelost, mits er voldoende leraren, ondersteuners, kennis en ruimte zijn.

Concreet wil de partij investeren in ‘ontwikkelingsprofessionals’ binnen schoolteams die leraren ondersteunen bij het helpen van leerlingen die dat nodig hebben. Dit moet voorkomen dat de leraar als zorgverlener moet optreden. Het hoge aantal thuiszitters noemt de partij ‘onacceptabel’. Voorstel is dit terug te dringen met een flexibele tussenvorm tussen thuis en school en programma’s die leerlingen de ruimte geven om in hun eigen tempo en op een passende plek te leren.

Kortom, D66 wil:

• Onderwijsvisie gericht op systeemverandering en onderwijs op maat
• Investeren in ‘ontwikkelingsprofessionals’ binnen schoolteams die leraren ondersteunen
• Aantal thuiszitters terugdringen met flexibele tussenvorm tussen thuis en school

JA21 gaat niet in op speciaal onderwijs in het algemeen, maar specifiek op cluster 4-onderwijs. Dit is een vorm van speciaal onderwijs, gericht op kinderen met ernstige gedragsproblemen of psychiatrische stoornissen. De partij stelt dat een klein aantal leerlingen met gedragsproblemen een groot deel van de tijd van docenten in beslag neemt, wat ten koste gaat van de lestijd voor de rest van de klas.

Om dit probleem aan te pakken, pleit JA21 voor directe plaatsing in cluster 4-onderwijs wanneer leerlingen in het reguliere onderwijs herhaaldelijk ‘orde- en grensoverschrijdend gedrag’ laten zien. Om ervoor te zorgen dat er altijd plaats is voor deze leerlingen, wil de partij de voorzieningen grondig uitbreiden.

Kortom, JA21 wil:

• Kinderen met ernstige gedragsproblemen of psychiatrische stoornissen sneller naar cluster 4-onderwijs
• Grondige uitbreiding van het cluster 4-onderwijs

De SP vindt dat geen enkel kind mag worden buitengesloten en dat onderwijs toegankelijk moet zijn voor iedereen. Het huidige passend onderwijssysteem schiet volgens de partij juist tekort door te grote klassen, hoge werkdruk en gebrek aan ondersteuning waardoor kinderen niet de hulp krijgen die ze nodig hebben.

Om dit te verbeteren, wil de SP het kind centraal stellen. Daarom moet het speciaal onderwijs toegankelijker en sterker worden met kleinere klassen, voldoende begeleiding en ruimte voor het oprichten van nieuwe scholen voor speciaal onderwijs. Daarnaast moet het eenvoudiger worden om speciale voorzieningen op te zetten binnen reguliere scholen, mits dit in het belang van het kind is.

Verder wil de SP de marktwerking in het leerlingenvervoer stoppen. Daarnaast pleit de partij voor het instellen van een maximale reistijd van 45 minuten voor leerlingen. Ook pleit de partin voor invoering van een leerrecht. Dit moet voorkomen dat een kind tussen wal en schip valt door conflicten tussen schoolbesturen.

Tot slot stelt de SP voor dat leerlingen in het speciaal onderwijs hun examenuitslag op hetzelfde moment ontvangen als andere scholieren. Deze maatregel zou uitsluiting moeten tegengaan.

Kortom, de SP wil:

• Sterk en toegankelijk speciaal onderwijs met kleine klassen
• Meer speciale voorzieningen, ruimte voor nieuwe scholen in speciaal onderwijs
• Eind aan marktwerking leerlingenvervoer
• Invoering leerrecht om uitval te voorkomen
• Examenuitslag speciaal onderwijs tegelijk met regulier onderwijs

De Partij voor de Dieren vindt dat iedere leerling recht heeft op passend, toegankelijk en inclusief onderwijs. Om dit te verbeteren, wil de partij investeren in meer personeel, kleinere klassen, meer expertise op scholen en meer individuele aandacht. Dit geldt voor zowel regulier als speciaal onderwijs.

Om ervoor te zorgen dat leerlingen op tijd passende ondersteuning krijgen, moet de verbinding tussen onderwijs, gemeenten en jeugdzorg sterker. Ook moeten er meer mogelijkheden komen voor maatwerk en samenwerking tussen jeugdzorg en gespecialiseerd onderwijs.

De partij stelt verder voor om leerlingen uit het voortgezet speciaal onderwijs voortaan toegang te geven tot subsidie voor extra begeleiding bij de overstap naar mbo of havo, net als vmbo-leerlingen. En er moet, net als in het mbo, nazorg komen voor oud-leerlingen van het praktijk- en voortgezet speciaal onderwijs.

De problemen met het leerlingenvervoer vragen volgens de Partij voor de Dieren om landelijke richtlijnen.

Kortom, de Partij voor de Dieren wil:

• Meer personeel, kleinere klassen, meer expertise en meer individuele aandacht binnen regulier en speciaal onderwijs
• Sterkere verbinding tussen onderwijs, gemeenten en jeugdzorg
• Meer maatwerk en samenwerking tussen jeugdzorg en gespecialiseerd onderwijs
• Subsidie voor begeleiding van voortgezet speciaal onderwijs naar mbo of havo
• Nazorg voor oud-leerlingen van het praktijk- en voortgezet speciaal onderwijs
• Landelijke richtlijnen voor leerlingenvervoer

Om ervoor te zorgen dat elke leerling onderwijs op maat kan krijgen, wil de BBB het gespecialiseerd onderwijs behouden. Het moet kinderen dezelfde kansen bieden als regulier onderwijs en een toegangspoort zijn naar vervolgopleiding, werk of een passende toekomst. Ook benadrukt de partij het belang van passend onderwijs, met ruimte voor maatwerk en ondersteuning die aansluit bij de mogelijkheden van ieder kind.

Een belangrijk uitgangspunt is dat onderwijs, ook voor leerlingen met een beperking, zoveel mogelijk dicht bij huis moet kunnen worden gevolgd. Voor leerlingen die niet dicht bij huis onderwijs kunnen volgen, moet er goed en betrouwbaar leerlingenvervoer zijn. De BBB stelt dat er een einde moet komen aan de lange reistijden voor deze kinderen. Een plan voor de manier waarop zij dit wil realiseren, noemt de partij niet.

Een specifiek punt is dat de financiering van speciaal onderwijs binnen een school niet automatisch mag wegvallen als leerlingen langer dan de helft van de tijd wegblijven, bijvoorbeeld vanwege ziekte of therapie.

Kortom, de BBB wil:

• Speciaal onderwijs behouden
• Onderwijs zoveel mogelijk dicht bij huis
• Goed en betrouwbaar leerlingenvervoer
• Financiering voor speciaal onderwijs blijft doorlopen bij langdurig verzuim

De ChristenUnie vindt dat ieder kind recht heeft op goed onderwijs dat bijdraagt aan een brede ontwikkeling, met ondersteuning die aansluit bij zijn of haar mogelijkheden. Daarom wil de partij inzetten op voldoende speciaal onderwijs, zowel primair als voortgezet, in elke regio.

De partij pleit ook voor uitbreiding van het speciaal voortgezet onderwijs op havo- en vwo-niveau, zodat ook die leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte passende mogelijkheden krijgen om door te groeien. Voor hoogbegaafde kinderen met extra hulpvragen moet er een landelijk dekkend passend onderwijsaanbod komen, waarmee vroege uitval wordt tegengegaan.

Tegelijkertijd wil de partij blijven werken aan inclusief onderwijs, wat vraagt om beter toegeruste gebouwen en voorzieningen die aansluiten bij de uiteenlopende behoeften van kinderen. Ook moeten de administratieve lasten en bureaucratie worden verminderd. In deze benadering staat de ondersteuningsvraag van het kind centraal, niet het label of de indicatie die aan een kind wordt verbonden. Om dit mogelijk te maken, legt de ChristenUnie veel nadruk op samenwerking tussen onderwijs, ouders, jeugdhulpverlening en zorg.

Kortom, de ChristenUnie wil:

• Voldoende speciaal onderwijs in elke regio
• Uitbreiding van speciaal voortgezet onderwijs op havo- en vwo-niveau
• Landelijk dekkend passend onderwijsaanbod voor hoogbegaafde kinderen
• Minder administratie en betere voorzieningen voor inclusief onderwijs

DENK zegt in het partijprogramma 2023-2027 de meerwaarde van het speciaal onderwijs te erkennen, maar is er sprake van een aantal ‘enorme uitdagingen’. Daarom stelt de partij maatregelen voor, zoals het verhogen van de salarissen voor docenten in het speciaal onderwijs en kleinere klassen.

Aan de problemen in het leerlingenvervoer moet een einde komen door dit efficiënter in te richten. Hoe dat eruit ziet, is onduidelijk. Ook stelt de partij voor om het tekort aan personeel aan te pakken met ‘onmiddellijke maatregelen' en een norm in te stellen van maximaal 45 minuten reistijd per enkele reis naar school.

Tot slot pleit DENK voor een betere begeleiding naar stage en werk. Scholen moeten, ondersteund door gemeenten, leerlingen intensief begeleiden bij het vinden van een geschikte stageplaats en vervolgens een passende betaalde baan.

Kortom, DENK wil:

• Speciaal onderwijs verbeteren met betere salarissen, kleinere klassen en efficiënt vervoer
• Personeelstekort aanpakken en maximale reistijd van 45 minuten
• Intensieve begeleiding naar stage en werk.

Forum voor Democratie zegt het huidige systeem van passend onderwijs grotendeels te willen vervangen door speciaal onderwijs. Ook pleit de partij voor de herinvoering van het leerlinggebonden budget, ook wel bekend als 'het rugzakje'. Dit moet ervoor zorgen dat kinderen die speciale zorg nodig hebben, weer goed worden ondersteund. Samen met het verkleinen van de klassen en het schrappen van bureaucratie, moeten deze veranderingen de werkdruk in het basis- en middelbaar onderwijs drastisch verlagen.

Praktijkopleidingen zoals bouw en techniek wil de partij weer glans geven met ambachtstitels. Het hoger onderwijs moet, tegen de trend in, exclusiever worden.

Kortom, Forum voor Democratie wil:

• Passend onderwijs vervangen door speciaal onderwijs
• Herinvoering van het leerlinggebonden budget
• Glans voor praktijkopleidingen, hoger onderwijs exclusiever

Volt schrijft niet over speciaal onderwijs, maar kiest in haar programma voor een bredere benadering van passend en inclusief onderwijs. Daarbij staat de individuele ontwikkeling van elk kind centraal, ongeacht beperking of neurodivergentie. Het doel is een leeromgeving waarin iedereen kan meedoen en gelijke kansen krijgt.

De partij benadrukt het recht op inclusieve educatie. Dat betekent dat kinderen met een beperking dezelfde toegang tot onderwijs moeten hebben als ieder ander. Dit vraagt om het verbeteren van de toegankelijkheid van schoolgebouwen en voldoende begeleiding op scholen voor kinderen met verschillende beperkingen en het wegnemen van stigma’s rondom beperkingen.

Ook neurodivergentie krijgt expliciete aandacht. Volt wil meer kennis over bijvoorbeeld autisme en ADHD in het onderwijs verankeren, zowel bij leraren als bij medeleerlingen. Daarnaast pleit de partij voor prikkelarme ruimtes op scholen.

Voor zogeheten thuiszitters stelt Volt een specifieke aanpak voor. Hun schoolbudget moet kunnen worden ingezet voor andere vormen van onderwijs die aansluiten bij hun ontwikkeling, ook als dat niet leidt tot een diploma. Bovendien wil de partij dat jongeren die de afgelopen tien jaar thuiszitter zijn geweest, ondersteuning krijgen.

Kortom, Volt wil:

• Brede benadering van passend en inclusief onderwijs
• Betere toegankelijkheid van schoolgebouwen voor kinderen met beperking
• Kennis over neurodivergentie verankeren en prikkelarme ruimtes
• Flexibel schoolbudget voor thuiszitters

De SGP ziet dat de zorgvraag op scholen toeneemt. De partij wil scholen die inclusiever willen worden ondersteunen, maar vindt ook dat er een duidelijk perspectief moet blijven op een plaats in het speciaal onderwijs voor leerlingen die hier onvoldoende baat bij hebben.

Verder pleit de SGP voor een stevige financiële impuls voor onderwijshuisvesting, onder andere bedoeld om passend onderwijs goed te kunnen uitvoeren. Verder is er een concreet voorstel om leerlingen op het voortgezet speciaal onderwijs de kans te bieden op hun eigen school examen te laten doen.

Ook is er aandacht voor verbetering van het leerlingenvervoer. Volgens de partij is er intensieve samenwerking nodig tussen gemeenten en samenwerkingsverbanden om het leerlingenvervoer te verbeteren. Dit is bedoeld om middelen voor onderwijs en zorg, waaronder leerlingenvervoer, effectiever in te zetten.

Kortom, de SGP wil:

• Inclusief onderwijs ondersteunen, met behoud van speciaal onderwijs
• Stevige financiële impuls voor huisvesting ten behoeve van passend onderwijs
• Examens voortgezet speciaal onderwijs op eigen school
• Betere samenwerking bij leerlingenvervoer

NSC keert zich tegen wat de partij omschrijft als het ‘doorgeschoten streven naar inclusiviteit’. Dit beleid zou een aantal negatieve gevolgen hebben; overbelasting van leerkrachten in het regulier onderwijs, te weinig aandacht voor de begeleidingsbehoefte van de 'reguliere' leerlingen en een verschraling van de middelen voor passend onderwijs.

Deel van de oplossing is een eigen financieringssysteem voor zowel regulier als speciaal onderwijs. Nu wordt het geld voor passend onderwijs verdeeld afhankelijk van de aantallen leerlingen in het regulier of speciaal onderwijs. Als er meer leerlingen in het regulier onderwijs blijven, gaat er minder geld naar het speciaal onderwijs en andersom.

Volgens NSC is versterking en uitbreiding nodig van het speciaal onderwijs. Er moeten in een aantal regio's meer plekken komen voor leerlingen die specialistische of intensieve begeleiding nodig hebben. Dit geldt expliciet ook voor het onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen. De partij stelt een concrete norm voor de bereikbaarheid: een school moet binnen 45 minuten te bereiken zijn.

Verder vragen de problemen rond het leerlingenvervoer om een evaluatie. De partij vindt dat het vervoer van kwetsbare kinderen gegarandeerd moet zijn en niet mag lijden onder tekortkomingen in gemeentelijke aanbestedingen.

Kortom, NSC wil:

• Stoppen met het ‘doorgeschoten streven naar inclusiviteit’
• Aparte financieringssystemen voor regulier en speciaal onderwijs
• Versterking en uitbreiding van speciaal onderwijs
• Meer plekken voor leerlingen die begeleiding nodig hebben, ook hoogbegaafden
• Evaluatie van problemen rond het leerlingenvervoer

Als iHub onderwijs & familiezorg vinden we jeugdzorg ook erg belangrijk