Samen verder: ’t Anker verandert met alle perspectieven - Deel 1

Wendy van Lith was in februari 2024 nog maar net aangetreden als locatiedirecteur van de JeugdzorgPlus-locatie ‘t Anker van iHub, toen er rond de instelling in het Achterhoekse Harreveld een mediastorm losbrak. De aanleiding was het onderzoeksrapport van oud-bewoner Jason Bhugwandass, die op basis van gesprekken met jongeren misstanden aan het licht had gebracht op de zogeheten ZIKOS-afdeling. Het leidde tot Kamervragen, een verscherpt toezicht door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de sluiting van eerder genoemde afdeling.

'Het was een tijd waarin ik heb geleerd hoeveel verschillende perspectieven er kunnen zijn op dezelfde gebeurtenissen', zegt Wendy, die na het rapport een intern onderzoek instelde onder medewerkers en jongeren. 'Het was de meest pijnlijke periode in mijn carrière. Ik vond het hartverscheurend. Voor de kinderen die zich in de steek gelaten voelden. Voor onze medewerkers die op non-actief zijn gesteld om tijd te kunnen nemen voor reflectie. En ook voor wat er in de media over ons is geschreven.'

'Dat was hard. Heel hard', valt Rinke de Bruin, sinds 2022 hoofd behandelzaken, haar bij. Volgens haar zijn de media in die commotie voorbijgegaan aan de achtergrond en context van de gebeurtenissen. 'De problematiek van de kinderen die hier zitten, is gecreëerd in het zorgstelsel waar we met z’n allen verantwoordelijk voor zijn. Dat bleef onbenoemd.'

Bij het onderzoek is vooralsnog niets naar boven gekomen dat het vermeende seksueel overschrijdend gedrag bevestigt. En omdat er geen namen van mogelijke daders bekend zijn, noch aangifte is gedaan, kan de directie onvoldoende met dat punt. Wel hebben we intern processen aangescherpt. Maar veel andere punten van kritiek zagen Wendy en haar team wel degelijk bevestigd worden. “Kinderen zaten te lang op hun kamer. Er waren te veel kinderen op één groep. En het klimaat dat wij zagen als 'neutraal', werd door kinderen ervaren als kil en koud. Een aantal kritiekpunten in het rapport klopten, dingen die ondanks goede bedoelingen niet goed genoeg waren”, zegt Wendy.

Tegelijk met deze ingrijpende veranderingen traden nieuwe regels rond vrijheidsbeperking binnen de Jeugdwet in werking. Die verkleinen de mogelijkheid voor pedagogisch medewerkers in de JeugdzorgPlus om kinderen bij agressief gedrag in hun kamer af te zonderen. Voor ‘t Anker, met acht gesloten groepen van ieder zes jongeren, betekende dat een grote uitdaging: want hoe kun je dan de veiligheid waarborgen?

“De inspectie kondigde in oktober 2023 aan om vanaf 1 juli 2024 strak te gaan handhaven. Dus we moesten in een half jaar tijd heel veel organiseren om alle medewerkers op een andere manier te laten werken”, zegt Rinke. Wendy: “Maar het is toch gelukt. Dat is te danken aan onze collega’s die ondanks de zorgen over risico’s bereid waren om te experimenteren met het nieuwe beleid. Dat deden we stap voor stap, met vallen en opstaan en heel erg met elkaar. Bij de start zagen we goed wat het verschil voor de kinderen betekende, zij ervaarden veel meer autonomie en regie. Inmiddels weten ze niet beter dan dat zij zelf een sleutel van hun kamer hebben.”

Dat beleid is gebaseerd op nieuwe manieren van werken, waarbij meer nadruk ligt op verbinding en vertrouwen tussen pedagogisch medewerkers en jongeren. Om medewerkers daarin mee te nemen, is veel geïnvesteerd in scholing. “Dat ging bijvoorbeeld over relationeel vakmanschap, trauma-sensitief werken, gezamenlijk geweldloos gezag", somt Wendy op.

Sluiting

Ondanks de vooruitgang die in korte tijd is geboekt, werd in november 2024 bekend dat ‘t Anker per 1 januari 2026 zal sluiten. Deze beslissing komt voort uit een landelijke ambitie om de gesloten jeugdzorg volledig af te bouwen en over te gaan op kleinschalige, meer open zorgvormen. Sinds 1 april jongstleden worden geen nieuwe jongeren met een gesloten machtiging aangenomen op de iHub-locatie in Harreveld. De jongeren die nu op Harreveld verblijven zullen voor het einde van 2025 allemaal zijn uitgestroomd. Wendy: “Voor al onze kinderen die wij nog in zorg hebben, doen wij ons best om kwalitatief goede zorg te blijven bieden en al te kijken wat een passende vervolgplek kan zijn voordat onze deuren sluiten.”

Hoewel ze de ambitie om de gesloten jeugdzorg af te bouwen steunen, maken Wendy en Rinke zich ook zorgen. 'De instellingen verdwijnen nu aan het einde van het traject, terwijl er aan de voorkant nog te weinig gebeurt. Daardoor krijgen juist de kinderen die onze zorg het hardst nodig hebben, die niet meer. Wij zouden het liefst lege bedden hebben omdat kinderen ons niet meer nodig hebben, maar dat kan alleen als de hulp eerder en beter wordt georganiseerd', aldus Rinke.

Toch blijven ze gemotiveerd om nieuwe manieren te vinden om deze doelgroep beter te ondersteunen. Dat heeft ervoor gezorgd dat de instelling die een jaar geleden nog zo onder vuur lag, nu voorop loopt in de aanpak van intensieve maatwerkzorg voor jongeren met de meest complexe problemen. 'Ik had net een gesprek met het Ondersteuningsteam Zorg voor Jeugd', vertelt Rinke. 'Zij zien ons maatwerktraject als een voorbeeld voor de rest van Nederland. We kijken nu hoe we dat kunnen kopiëren naar andere instellingen. Het is mooi om te merken dat wat wij hier ontwikkelen, ook echt impact kan hebben op landelijk niveau.'

Lees ook:

"Dit is wél de manier waarop we willen werken. Voor die hele complexe kinderen heb je samenwerking tussen verschillende zorgorganisaties nodig" - Ondersteuningsteam Zorg voor Jeugd (OZJ)

Wendy hoopt dat met het verdwijnen van iHub uit Harreveld, de opgedane kennis en expertise niet verloren zal gaan voor de zorg. 'Wij kijken momenteel met andere aanbieders en partners in het stelsel naar een alternatieve aanwending voor een forensische doelgroep. Dat geeft perspectief voor onze medewerkers. Dat gunnen wij ze heel erg. Er zijn zulke mooie stappen gemaakt met mensen die zich verbonden voelen met deze plek, met de zorg voor jeugd en voor elkaar. Dus we hopen dat zij in ieder geval weer verder kunnen en zorg blijven bieden aan jongeren die nu tussen wal en schip vallen.'