'Deze sleutel is een symbool geworden van onze zelfstandigheid'

De nieuwe Jeugdwet* is vanaf 1 januari 2024 van kracht. Volgens de nieuwe Jeugdwet mogen de deuren van de slaapkamers niet meer op slot worden gedaan door de medewerkers. De jongeren hebben 1 juni ook een sleutel van hun eigen slaapkamer gekregen. Het grote verschil is nu dat de jongeren zelf hun slaapkamer in en uit kunnen met een eigen sleutel. Het biedt de jongeren de mogelijkheid om zelf te bepalen wanneer ze hun kamer verlaten.

De open deuren hebben een aanzienlijke verandering teweeggebracht in de manier waarop jongeren nu worden benaderd en ondersteund binnen Harreveld. Een werkbegeleider, twee jongeren en een medewerker van de nachtzorg delen hun ervaringen, inzichten en dilemma’s over dit beleid.

Dit beleid toont nu meer dan ooit dat we de kinderen vertrouwen”, vertelt de werkbegeleider. “Het sluit niet alleen aan bij de nieuwe jeugdwet, maar het stimuleert ons ook om maatwerk te leveren en te blijven reflecteren op onze aanpak."

Uitdagingen en spanningen

Hoewel de open slaapkamerdeuren veel voordelen biedt, brengt het ook uitdagingen met zich mee. Medewerkers hebben nu constant jongeren om zich heen, wat het lastig maakt om momenten te vinden voor overleg. De werkbegeleider vertelt: “Ik mis de momenten om even af te stemmen met de collega’s. Soms wil ik even de dag door kunnen nemen, overleggen of even van me afblazen. Dat is nu lastig, want er zijn altijd jongeren op de groep. Dit moeten we met elkaar gaan organiseren. Ik weet nog niet hoe maar dit is wel een aandachtspunt. Ook de bedtijden zijn in die zin pittig, want dat maakt ook dat er bijvoorbeeld geen rust is om te rapporteren. Soms vraag ik me ook af waar de jongeren zijn. Zijn ze op hun kamer of niet? Dat geeft nog een onrustig gevoel waar ik aan moet wennen.”

Steun en reflectie

De werkbegeleider benadrukt het belang van steun vanuit de organisatie en het team, vooral bij het omgaan met noodmaatregelen. Werkbegeleider: “Ik vind het wel spannend als we een noodmaatregel moeten toepassen omdat de situatie hier om vraagt. Wat als we bijvoorbeeld de slaapkamerdeur moeten sluiten? De deur mag in geval van nood voor korte tijd, met toestemming van de gedragswetenschapper, alleen worden gesloten in een speciaal daarvoor bestemde kindvriendelijke afzonderingsruimte. Hoe leggen we verantwoording af? Ik ben er wel bang voor dat er dan een klacht komt en dat er een heel circus op gang komt. In het verleden zijn er wel eens klachten geweest en dat roept spanning op. Worden we persoonlijk aansprakelijk gesteld en wat betekent dit voor onze registratie?”

Medewerkers geven aan dat het belangrijk is dat de organisatie de steun geeft en het vertrouwen dat ze ook weten wat ze doen en dat ze elkaar steunen. Wat daarbij helpt is aandacht voor relationeel werken. Ook worden de incidenten regelmatig besproken om van elkaar te leren en reflectie speelt een grote rol in dit proces. Dit helpt medewerkers om voortdurend te verbeteren en zich gesteund te voelen bij het nemen van moeilijke beslissingen.

Meer vrijheid

De jongeren denken nu ook na over andere deuren binnen de instelling, zoals de deuren van klaslokalen en de binnenplaats. Het openstellen van deze deuren zou volgens hen bijdragen aan een veiligere en meer stimulerende omgeving. Jongeren vertellen: “Het zou ook fijn zijn als bijvoorbeeld de deuren naar de binnentuin open zouden zijn. Dan kunnen we zelf bepalen wanneer we naar buiten gaan en dat zou ons stimuleren om vaker buiten te komen. We hebben plannen om de binnentuin gezelliger te maken, bijvoorbeeld met een hutje, een schommel en een eigen tuintje voor groenten. Dit zou echt fijn zijn!”

Conclusie

De open deuren zijn een positieve stap voor zowel jongeren als medewerkers. Het bevordert de zelfstandigheid en het welzijn van de jongeren, terwijl het ook bijdraagt aan een betere werksfeer voor de medewerkers. Het blijft best ingewikkeld om een goede balans te vinden tussen enerzijds de veiligheid voor de medewerkers en anderzijds het geven van autonomie aan jongeren. Het vraagt creativiteit om ook bij spanning te blijven kiezen voor en vast te houden aan open deuren. Investeren in de band met de jongere en keuzevrijheid is de beste manier om te voorkomen dat het uit de hand loopt.

Werkbegeleider: “We moeten hier veel dialoog over voeren door open communicatie, transparantie en betrokkenheid. Het helpt als het management ook komt kijken wat het betekent. Dat zij het ook daadwerkelijk zelf ervaren is belangrijk voor het vertrouwen en het gevoel dat we er samen voor gaan. Dat gebeurt nu en dat is helpend in het veranderproces.” De medewerker van de nachtzorg is positief over de veranderingen: “Ik ben blij dat Harreveld deze weg is ingeslagen. Het zet in op de eigen kracht van jongeren en legt een positieve focus op hun talenten. Humor en geduld zijn de enige kamelen waarmee je alle woestijnen kunt bedienen.”

-------------------------------
*De nieuwe Jeugdwet
Per 1 januari 2024 is de Wet rechtspositie gesloten jeugdhulp in werking gezet. Met deze wet worden de rechten van kinderen die in een instelling voor gesloten jeugdhulp verblijven, duidelijk vastgelegd. De nieuwe wet stelt scherpe eisen aan de toepassing van vrijheidsbeperkende maatregelen in de gesloten jeugdhulp, met als doel om vrijheidsbeperking zoveel mogelijk te voorkomen. Het uitgangspunt is ‘nee, tenzij’, wat betekent dat vrijheidsbeperking niet is toegestaan tenzij dat noodzakelijk en proportioneel is. Jeugdhulpinstellingen moeten elke keer opnieuw de afweging maken of het noodzakelijk is, er geen minder zware alternatieven zijn en of de maatregel naar verwachting effectief is.
-------------------------------