VPRO-presentator Nicolaas Veul “op stage” bij iHub

Nicolaas Veul, bekend van zijn 100 dagen-series, staat op het punt om kijkers mee te nemen op een nieuwe reis. Dit keer verdiept hij zich in jeugd- en gezinszorg. Hij onderzocht bij een van de locaties van iHub onderwijs & familiezorg hoe kinderen en ouders worden begeleid naar een veilige thuissituatie (Gezin Totaal) en werkte mee op een open groep. Hoe dat er aan toeging, zie je in de nieuwe VPRO-serie Een valse start. Wat drijft Nicolaas? Wat ontdekte hij? En hoe hebben deze 100 dagen zijn perspectief veranderd? Wij spraken Nicolaas uitgebreid over zijn ervaringen bij onze organisatie.

Wat hem het meest bijbleef over zijn stage in de jeugdzorg, waren de kleine momenten, zo vertelt hij. “Een spelletje spelen voor het slapengaan, de kinderen naar bed brengen. Dat knusse gevoel. Maar dan realiseer je je tegelijkertijd ook: eigenlijk horen deze kinderen hier niet, ze horen thuis. Het contrast tussen de gezelligheid en de harde realiteit raakte me diep.”

Nicolaas vertelt waarom hij juist stage wilde lopen bij jeugd- en gezinszorg. “Ik wilde een serie maken over opvoeden, en over hoe het kan dat het zo vaak misgaat in gezinnen waardoor zoveel kinderen in de jeugdzorg belanden, met lange wachtlijsten tot gevolg. Ik zoek altijd naar plekken waar de maatschappij een mening over heeft, maar waar weinig mensen écht van binnenuit weten hoe het werkt,” vertelt Nicolaas over zijn keuze om een serie over de jeugd- en gezinszorg te maken. “Jeugdzorg is zo’n plek. Het is maatschappelijk ontzettend relevant en er valt veel te leren.” Via een pitchproces, kwam Nicolaas bij iHub terecht, waar de openheid en samenwerking met medewerkers hem meteen aanspraken. “Het vraagt veel van medewerkers, ouders en kinderen om je zo kwetsbaar op te stellen, maar dat is precies wat dit onderwerp nodig heeft.”

Een nieuwe blik op jeugdzorg
Nicolaas is met een open en nieuwsgierige blik aan dit avontuur begonnen. “Als het in de media over de Jeugdzorg gaat, gaat het vaak over de misstanden, vaak ook op de gesloten afdelingen, maar verhalen over open groepen of Gezin Totaal kende ik nauwelijks. Ik heb mezelf bewust met een open blik ondergedompeld, want je weet pas hoe iets echt is als je spreekwoordelijk met je voeten in de klei staat.” Die aanpak heeft zijn visie veranderd. “Ik zag hoe praktisch het werk is en hoe collega’s met hart en ziel proberen een veilige omgeving te creëren voor kinderen, ondanks de enorme uitdagingen.”

Vanaf het moment dat Nicolaas zijn eerste stappen zette binnen iHub, merkte hij dat zijn aanwezigheid nieuwsgierigheid opriep bij collega's op de groep. Een gezonde gereserveerdheid was voelbaar: "Wie ben je? Wat kom je doen? Kom je met de juiste intenties?" Het zijn vragen die logisch zijn in een omgeving waar vertrouwen en veiligheid centraal staan. Nicolaas begreep deze terughoudendheid volledig en wilde vooral laten zien dat hij er was om met respect en oprechte interesse het werk en de mensen achter de jeugd- en gezinszorg te leren kennen.

Professionaliteit in uitdagingen
Nicolaas kwam binnen in een periode waarin de groepen soms nog vol* waren. “Veel kinderen op een groep zorgt voor enorm veel druk bij en op de collega’s. En eerlijk? De medewerkers hebben dat ook erkend. Ze doen alles wat ze kunnen, maar zelfs met kleinere groepen blijft het onmogelijk om elk kind precies te bieden wat ze écht nodig hebben,” legt hij uit. Met name de wat oudere kinderen op de groep, die zelf veel hebben meegemaakt, maakten indruk op Nicolaas. “Het voelt soms als een noodzakelijk kwaad, maar ondanks alles is er zoveel professionaliteit en betrokkenheid. Dat de collega’s dit, ondanks de omstandigheden, met hart en ziel bij elkaar weten te houden, vind ik ontzettend bewonderenswaardig.”

*Vanaf april 2024 heeft iHub besloten de open groepen terug te brengen van 10 naar 6 kinderen per groep. Doel van deze verkleining was onder meer om de kwaliteit van zorg te verbeteren. Er is gekozen voor een natuurlijk afbouw, zodat kinderen niet ‘geforceerd’ doorgeplaatst hoefden te worden. In de praktijk betekende het dat iHub geen instroom toeliet op de groepen en pas bij uitstroom van een kind de groep dus iets kleiner werd. De uitstroom liet bij sommige kinderen op zich wachten, het verkleinen van de open groepen heeft daardoor een aantal maanden geduurd.

Als aanstaande vader van zijn eerste kindje kreeg zijn ervaring nog een extra laag. “Ik ontmoette mezelf als toekomstige ouder. Ik zag mijn sterke kanten, maar ook mijn valkuilen en de dingen die ik nog niet goed weet. Het was confronterend én leerzaam. Wat voor vader wil ik zijn? Wat kan ik leren van mijn eigen jeugd?” Nicolaas’ eigen jeugd - “rommelig, met een machovader” - speelde een rol in zijn ervaring. “Ik ben vastbesloten het anders te doen. Contact maken, grenzen stellen, dichtbij mezelf blijven: dat heb ik hier geleerd. Hoe verder je van jezelf afdwaalt, hoe onveiliger het wordt, ook voor kinderen. Deze ervaring heeft me op een dieper niveau aan het denken gezet, vooral over mezelf en mijn rol als vader.

Tijdens het ontdekken van zijn eigen vaderrol kon hij rekenen op steun van zijn collega’s op de groep. “De begeleiding die ik kreeg, vond ik heel goed. De medewerkers hebben zoveel ervaring en weten écht waar ze het over hebben. Ik kreeg waardevolle feedback en praktische tips die me hielpen om anders naar situaties te kijken. Door de coaching die ik heb gekregen, ben ik gaan voelen dat ik milder naar mezelf en anderen mag kijken en oude pijn mag loslaten. Het heeft geen zin om in die oude pijn te blijven hangen. Deze stage heeft me niet alleen professioneel, maar ook persoonlijk veel geleerd.”

Ethiek en kwetsbaarheid
Nicolaas kiest er bewust voor om kinderen in beeld te brengen in de serie. “We willen echt laten zien hoe het leven op de groep is,” legt hij uit. “Dat hebben we met enorm veel zorgvuldigheid gedaan. We spraken vooraf met professionals, jeugdbescherming, ouders én de kinderen zelf.

Daarnaast is het voor Nicolaas en de VPRO belangrijk om op een journalistieke manier verhalen te vertellen. “Ouders en kinderen wilden hun ervaringen delen. Dat vraagt als tv-maker om ethiek en zorgvuldigheid. Het gaat niet om sensatie, maar om een realistisch en integer beeld,” benadrukt hij. “Het was een kwetsbaar proces, maar dat maakt het des te waardevoller.”

De intensiteit van het werk liet bij Nicolaas uiteindelijk een diepe indruk achter. “Soms stond ik letterlijk te trillen op mijn benen als er veel op de groep gaande was. Kinderen die verbaal worden, schelden, of tegen de muren slaan – het laat zien hoeveel ze al hebben meegemaakt. Op zo’n moment kun je voelen hoe snel de groep kan ontsporen. Dat was spannend, maar soms ook gewoon verdrietig. Ik heb meer dan eens in de auto naar huis toe gehuild omdat het zo intens was,” vertelt hij openhartig.

Op de groep heeft Nicolaas zijn emoties in bedwang gehouden. “De kinderen hebben niets aan een volwassene die voor hun ogen in tranen uitbarst. Ik wist dat ik die emotie op dat moment even opzij moest zetten. Voor de serie is het misschien ‘mooie televisie’ om te huilen, maar dat is niet waar het om gaat. Het gaat om de kinderen en hun verhaal.”

Beeld van de jeugdzorg
Nicolaas erkent dat de sector onder vuur ligt. “Ik lees ook de media en begrijp dat er veel kritiek is. Ik kan en wil na deze ervaring geen grote uitspraken doen over de jeugdzorg in zijn geheel. Aan de ene kant heb ik een organisatie ervaren waar mensen met passie en ziel hun werk doen. Aan de andere kant zag ik het dilemma waar begeleiders dagelijks voor staan. Het beeld is niet zwart-wit; het is grijs. Deze serie en het verhaal wat we hiermee vertellen zegt niets over de gehele jeugdzorg of gesloten afdelingen, maar toont wel dat er veel doorzettingsvermogen en professionaliteit in de organisatie zit, ondanks alle uitdagingen.”

Dapper en kwetsbaar
Nicolaas heeft tijdens zijn stage bij Gezin Totaal bewondering gekregen voor de moed die gezinnen opbrengen als ze een begeleidingstraject aangaan. De moed om naar zichzelf te durven kijken om een beter thuis te creëren voor hun kinderen én zichzelf.

“Ik vind het ontzettend dapper,” benoemt hij. “Dapper dat gezinnen bereid zijn om stappen te zetten en zich inzetten om het beter te doen. Ik zie veel gezinnen die openheid omarmen, zelfs als het zwaar is. Dat maakt het mogelijk om een beetje het taboe te doorbreken dat vaak rondom deze onderwerpen hangt. De kwetsbaarheid die deze gezinnen laten zien in de serie zorgt er hopelijk voor dat veel mensen zich in hun verhalen herkennen. Ik vind dat knap en inspirerend.”

Een boodschap voor de kijker
Nicolaas hoopt dat de serie niet alleen meer inzicht geeft in de open jeugd- en gezinszorg, maar ook herkenbare vragen oproept. “Het gaat over opvoeden, over hoe trauma van generatie op generatie wordt doorgegeven, en hoe we onze eigen pijn kunnen stoppen voordat die verdergaat bij onze kinderen. Dat raakt iets wat iedereen wel herkent. Ik hoop dat kijkers nieuwsgierig worden, zich laten meenemen door de verhalen, en misschien wat milder naar zichzelf en de wereld kijken.”